بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 157

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)
آدم-نوکر

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

جمع و جور-منظم و مرتب

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

 

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن
پینکی رفتن-چرت زدن
دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

جرینگ-صدای سکه های پول

بی سیرت-بی آبرو

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

حظ کردن-لذت بردن

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

 

این سفر-این بار

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

خستگی در کردن-استراحت کردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

خرج تراشی-هزینه درست کردن

چنبره زدن-حلقه زدن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

پیشت-آوازی برای راندن گربه

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

 

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

 

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

احدالناس(کسی، فردی)

 

پا خوردن-فریب خوردن

چین چینی-پر چین
دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

خلاص-تمام شد-مُرد

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند
دو دستی-با هر دو دست
 

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن
حشری-شهوت ران-پر شهوت

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

آزگار(زمان دراز)

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

بغداد خراب-شکم گرسنه

 

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

 

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

 

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

تِر زدن-خراب کردن کار

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن
پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

 

بساز-آدم سازگار-صبور

 
راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن
از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

بالینی-کلینیکی

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن
دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

خرج راه-هزینه ی سفر

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت
آخش درآمدن(از درد نالیدن)

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

 

تیار-درست و آماده

 

 
 

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

چشمداشت-توقع-انتظار

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

چشم و ابرو-زیبایی چهره

انداختنی(جنس نامرغوب)
خبرکش-سخن چین

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن
 

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)
چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

رگ ترکی-تعصب نژادی

جز زدن-ناله و زاری کردن

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن
خونین و مالین-زخمی-خونی شده
به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

با خدا-خداشناس-مومن
تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی
دست و پا کردن-فراهم آوردن

 

تردستی-مهارت-شعبده بازی

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

چاچول-حقه باز-شارلاتان
از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

زبان در قفا-زبان پس قفا
در هم لولیدن-توی هم رفتن

زیاده روی-افراط-اسراف

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

 
روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

دور از جناب ب-لانسبت

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند
 

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است
 

پِهِن بار کسی کردن-آبرو و ارزش و اعتبار نداشتن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

 
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

 

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی
دلجور-همدل

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

آتشِ بسته(طلا)

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
چاروادار قمی بودن-هم از توبره خوردن-هم از آخور

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن
راحتی-دمپایی

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند
 

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر
پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن
خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

فرض کنیم که

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

آبدست-ماهر-استاد

آخش درآمدن-از درد نالیدن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

دو قلو-دو بچه ی همزاد

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

باد در سر داشتن-تکبر و غرور داشتن

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن
بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

حرف بی ربط-سخن نامربوط

 

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

زار-نا به سامان-خراب-بد
دُم لابه-چاپلوسی-تملق

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

 

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

 

 
بی در رو-بن بست

حرف پوچ-سخن بی معنی

بزرگداشت-احترام-تکریم

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

زائو-زنی که زاییده و در بستر است
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

حق نشناس-نا سپاس

جَرّ-کشمکش دعوا

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

خوش خوراک-نگا. خوش خور
 

 

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

آب آتش زده-اشک

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

 

زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن
برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک
بچه ی-اهل ِ

 

 
پیش افتادن-جلو زدن-سبقت گرفتن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن

 

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)
دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن
زوزه کشیدن-آواز برآوردن

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

خوش قلق-رام-خوش خوی

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)

ازرق(چشم زاغ)

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

 

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

 

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی
در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

 
به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

خدا داده-دیم کاری

آبِ دندان-حریف ساده

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
پشت بام-سقف بیرونی بام

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

دو شاخ-دارای دو شقه

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

درگاهی-آستانه

زیر دُم سُست-زن منحرف

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن
پشتی-بالش-حمایت

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن
پوشک-کهنه ی بچه

بدون معطلی-بی درنگ-فورا
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله
بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

 

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

 

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

 
 

 
خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید
باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو
از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

آزگار(زمان دراز)

راست راستی-حقیقتن-واقعن

 
بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن
چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند
تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند
انگشت کردن-انگشت رساندن
ار زبان کسی(از قول کسی)
دوری و دوستی-دوری برای دوام و پایداری دوستی لازم است

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال
روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

زنانه-ویژه ی زنان

دو به دو-دو تا دو تا

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد
حشری-شهوت ران-پر شهوت

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

 

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)