کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 138

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

حلق آویز-به دار کشیده
دست کردن-دست فرو بردن
باخت-آنچه باخته باشند-زیان

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

انگشت کردن-انگشت رساندن

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)
بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

ته بر کردن-از ته بریدن

حرف شنو-سر به را-مطیع

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

 

 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

به باد دادن- باد دادن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

بَر و بیابان-دشت و صحرا

تمام و کمال-کامل-به تمامی

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

 
دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

حساب سوخته-بدهی قدیمی

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

پیش-برنده-آن که جلو است

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید
بیرون رفتن-به توالت رفتن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن
چُس افاده-افاده ی بی جا

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

رومیزی-منسوب به میز

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

ز ِله-ستوه-عجز

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

 

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

پینه زده-وصله کرده

ذلیل مرده-ذلیل شده

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

چله نشینی-خانه نشینی

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

دست چین-گزیده-منتخب

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

جبهه-میدان جنگ

آب به چشم آمدن(طمع کردن)
زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن
خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

 

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

چسی درکن-آدم پر مدعا

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

چیلک دان-چینه دان

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

 

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

دستک-دفتر حساب
رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن
زینه-پله

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

خرکچی-چارپادار

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا
بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

چته ؟-تو را چه می شود ؟

 

زیاده روی-افراط-اسراف

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

پس افتاده-بچه ی کسی
پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

ته خوار-بچه باز

جملگی-تمامن-سراسر

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)
برادر زاده-فرزند برادر

خم گرفتن-فنی از کشتی

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

 

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

چل مرد-مرد کوتاه قد

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

چُس افاده-افاده ی بی جا

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

 

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است
حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

خود را خوردن-رنج بردن

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

 

دلچسب-دلپذیر-مقبول

د ِ-پس-آخر

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند
استخوان‌دار-محکم-بااراده

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن
دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

اجاق-دودمان

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

چفت کردن-با زنجیر بستن

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

 
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)
پت و پاره-ژنده-فرسوده
دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس
دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی
دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

اهل دود-سیگاری

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

 

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

 

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

ارباب حجت(اهل منطق)

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

جان کلام-اصل مطلب

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن
زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

راست روده شدن-اسهال گرفتن

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک
 

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

بد گل-زشت-بد ترکیب

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

زردنبو-زردمبو

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

 

پر و پاچه-پا-پاچه

دلسرد-ناامید-مایوس

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

چوچول باز-دغل-بی حیا

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

خورده برده-ملاخظه و پروا

روز مبادا-روز سختی و پریشانی

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

 

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن
از کیسه خوردن-از جیب خوردن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

پاشیر-گودال پای شیر آب

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن
تخته پوست-زیرانداز پوستی
از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست
 

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

پدر زن سلام-نخستین دیدار داماد در خانه پدر زن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن
دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

 

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

زبان تلخی-درشت گویی-گفتار خشن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

 

پخته-با تجربه-دنیا دیده

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

زندگی-مال-وسایل کار و خانه
بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

در جای خود خشک شدن-مات و مبهوت ماندن

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

حکیم جواب کرده-یتیم

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

اطفال باغ-گل‌های تازه

چِخه-نگا. چِخ

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست
 

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

حیوانی-نگا. حیوانکی

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن
خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

بیگاری-کار اجباری و بی مزد

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)
آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

در بردن-بیرون بردن-گذراندن
بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

تار-از محلی راندن

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

خاله بی بی-نوعی آش

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

تاریخچه-تاریخ مختصر

چفت کردن دهان-خاموش شدن-رازداری کردن

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

 

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

خندق بلا-شکم

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

چار طاق-به طور کامل

 

خیره-بی شرم-پر رو

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن
دار و دسته-پیروان و اطرافیان

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

حجله خانه-اتاق شب زفاف

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین
بابا بزرگ-پدر بزرگ
ته گرفتن-سوختن غذا

چاشت-صبحانه-ناشتایی

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

خیط کشیدن-خط کشیدن

 

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

آب و رنگ-طراوت و شادابی

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن