فهرست فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت ششم

 

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

رسانه-وسیله ی ارتباطی

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

پروار-فربه-چاق

زیر سر داشتن-آماده شدن
دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن
دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه
چلچل-خال خالی-ابلق

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

 

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

خاکه رو خاکه-پی در پی کاری را انجام دادن یا چیزی را خریدن

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی
بی همه کس-بی پدر و مادر

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن
بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

دخل کسی آمدن-کلک کسی کنده شدن-کار کسی ساخته شدن-نابود شدن
چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

بنگی-معتاد به حشیش

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

جزغاله-سوخته-زغال شده

 

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ
آهوی شیرافکن-چشم محبوب

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی

چارخانه-شطرنجی

پس نشستن-عقب نشینی کردن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

 
اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

 

بسیار دلواپس و نگران بودن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

دلبخواهی-دلبخواه

دُوال پا-آدم سمج

زبیل-آشغال-زباله

خال-نقطه ی سیاه-لکه
 

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی
 

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

رو نشان دادن-چهره نمایاندن
اوضاع احوال(وضع و حال)

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

فرض کنیم که

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید
توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ
بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

تریاکی-معتاد به تریاک

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه
جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

چُس افاده-افاده ی بی جا
دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن
پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

ترید- تلیت

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

 

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

راحت کردن-کشتن

خبر چین-سخن چین-جاسوس

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند
دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

چس خور-آدم خسیس-بخیل

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

جَخ-تازه-هنوز-فوقش

 

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

به چشم-اطاعت می شود

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

 

 

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن

پات-بی آبرو-بی تربیت

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

 

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

باب دندان-مناسب طبع و حال

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

رودل-سنگینی معده
اُق زدن-بالا آوردن

تیر در کردن-تیراندازی کردن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 

 

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود
خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان
دو پا-انسان

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)
دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست

 
دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

 

چرکوندی-لکه دار کثیف

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

دهنه سرخود-بی بند و بار

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

بازو دادن-یاری دادن
دولاب-گنجه-کمد-قفسه

خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

چِخ کردن-راندن سگ

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن
دل پایین ریختن-ترسیدن-وحشت کردن

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

 

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

آفتاب را به‌گز پیمودن(کوشش بی‌هوده کردن)
تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

 

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

 
پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن
دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

دست نگاه داشتن-توقف کردن در انجام کار-معطل شدن و منتظر ماندن

به ساز کسی رقصیدن-بازیچه ی کسی شدن-از کسی فرمان بردن

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

پا به رکاب-آماده ی رفتن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

 

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

 

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن
دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

چنار عباس علی-متلک بد

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک
به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

 

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن
چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

حال کردن-لذت بردن
خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال
جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

بی فکر-لاابالی-بی قید

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

تره بار-میوه ها و سبزی ها

 

بچگی کردن-بیخردانه
 

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

رُک زده-زل زده-خیره شده

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

چلو صاف کن-آبکش
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

دل رحم-مهربان

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

 

خش-صدای گرفته-خراش

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

آدم مقوایی-بی‌اراده-کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند
پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

آفتابی کردن(پدیدار کردن)

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

 

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

 

خالی خالی-بدون چیز دیگری

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

 

توی هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو زدن بر اثر خشم

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی
باد گرفتن-مغرور شدن
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

رمباندن-خراب کردن
پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

 

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

دست به سر کردن کسی-کسی را به بهانه ای برای انجام کاری بیرون فرستادن-کسی را رد کردن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم
چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن
به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

آه در بساط نداشتن-سخت بی‌چیز بودن-بیچاره و بینوا بودن

 

حاملگی-آبستنی

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

 

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

کار شگفت‌انگیز کردن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

بلا به دور-بلاها دور باد

 

خیط کشیدن-خط کشیدن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن