مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه قسمت 426

 

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن
این دو کله‌دار-خورشید و ماه

 

 
خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

جملگی-تمامن-سراسر

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

آفتاب لب بام-پیری نزدیک به مرگ

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

 
از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

 

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

رشته-موضوع و زمینه ی چیزی یا کاری: رشته تحصیلی-رشته ی افکار

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

چک و چانه-کنایه از دهان

دل به دل راه داشتن-احساس متقابل داشتن

 

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

تازه-اکنون-پس از این همه حرف

دانه دانه-یک یک

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ
زیر مهمیز کشیدن-به کار سخت واداشتن و بهره برداری کردن

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن
جگر پاره-فرزند-جگر گوشه
الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

ته چین-نوعی پلو که در آن گوشت بره یا مرغ پخته را در ته دیگ می گذارند

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

حبه ی انگور-دانه ی انگور

زار زدن-سخت گریه کردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

شعله‌ی آتش

 

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

این خاکدان-دنیا

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

 

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

 

درد گرفتن دل از اسهال

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

آزگار(زمان دراز)

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

دندان-گاز

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

آب آتش مزاج(می سرخ)

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

پر روده-پرچانه-روده دراز

پشت رو-وارونه

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

خال مَخال-خال خال

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

پارو-زن پیر

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن
بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

حاجی ارزانی-گران فروش

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

 
چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست
رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

چرند-حرف پوچ و بی معنی

 

زبانی-شفاهی

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

 

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
 

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

جَرّ-کشمکش دعوا

 

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن
زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود
خوش رو-زیبا-خندان

پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

حرف شنو-سر به را-مطیع

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

پشت بام-سقف بیرونی بام

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

 

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

از زورِ-از شدت-از بسیاری

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن
آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

خرده کاری-کار جزیی

توپ در کردن-توپ انداختن
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

خش افتادن-خراش افتادن

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها
از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن
تته پته-لکنت زبان
 

 

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

 

 
این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

 

حاشیه دار-کناره دار

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

 

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

باریک-دقیق-حساس

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
خرمن-انبوه و پرپشت
 

 
حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص
حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن
آب نمک زدن(با شیرین زبانی گفتن)

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت
زیر جلکی-پنهانی
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

چار دستی-قمار چهار نفری

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن
خاج کشیدن-صلیب کشیدن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق
زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار
بی در رو-بن بست

 

 

 
حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

 

پر عائله-کسی که اهل و عیال بسیار دارد

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

 

جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی
دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

 
اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

این خاکدان-دنیا

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند
آوار شدن سر کسی-بی‌خبر نزد کسی در آمدن

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد
روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن
 

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

 

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن
جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده
خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

آفتابی کردن-پدیدار کردن

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند
ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

 

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

 

زیر لبی-زیر زبانی

زحمت کشیدن-کار کردن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

ابرو کج کردن-خشم گرفتن
دیوار کوتاه-کنایه از زبونی و ناتوانی

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

حهاز-کشتی بزرگ

 
رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

 

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

 
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

 

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

جِر-اوقات تلخی-لج

ابرو زدن-رضا دادن-اشاره کردن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

تره بار-میوه ها و سبزی ها

 

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)
خود را بستن-پول دار شدن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن
ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

آب آتش زده(اشک)

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند
 

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

اِحلیل خوردن(فریب خوردن)

 

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

دال-خمیده-کج

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

چال افتادن-گود شدن

تخته پوست انداختن-زمانی دراز نزد کسی ماندن-کنگر خوردن و لنگر انداختن